کد مطلب:48710 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:5

گنجینه پرسمان » قرآن

چرا در ترجمه قرآن، بعضي از موارد معترضه آورده ميشود; براي مثال در ترجمه آيهاي مشخص كه فقط ميتواند يك معنا و مفهوم داشته باشد، نظرهاي شخصي و مذهبي دخالت داده ميشود؟

پرسشگر محترم! پرسش شما كلي و تا اندازهاي مبهم است. شما لازم بود به طور دقيق مشخص ميكرديد كه چه آيه يا آيههايي مورد نظرتان است، زيرا ترجمههاي فراواني از قرآن وجود دارد كه موارد اختلاف آنها در جزئيات فراوان است و در پرسش شما نيز معلوم نيست كه به چه ترجمهاي از قرآن نظر داشتهايد. (تنها 107 مورد از ترجمههاي فارسي قرآن در كتاب تاريخ قرآن فهرست شده است.)(تاريخ قرآن، محمد هادي معرفت، ص 208، سمت، تهران، 1375.)

از سوي ديگر، به طور تقريبي ميتوان سه شيوة كلي در ترجمه قرآن را نام برد: 1. ترجمه تحت اللفظي است كه واحد ترجمه در آن واژهها است; اين ترجمه حتي در غير قرآن هم نارسا و ناقص است، زيرا تركيبي از واژههاي معادل، هميشه هم معنا با تركيب واژههاي اصلي نيست، و تركيبات ايجاد شده در زبان مقصد ممكن است به طور كامل متفاوت از زبان اصلي باشند; اين مشكل با سنگين بودن و پرمحتوا بودن مبدأ بيشتر ميشود، چنان چه در قرآن اين چنين است.

2. ترجمه تفسيري است كه به شرح و بسط عبارتها ميپردازد اين شيوه، مشكل ترجمة نوع اوّل را به طور كامل برطرف ميكند، اما اطلاق عنوان ترجمه به آن هم، چندان به جا نيست، زيرا فراتر از معناي اصطلاحي ترجمه است.

3. ترجمه آزاد است كه در آن سعي ميشود جملهها (و نه واژهها) ترجمه شوند و در عين حال، مطلب فراتر يا كمتر از متن اصلي نيز نباشد. در اين قسم، افزون بر ادبيات، شناخت، سطح معرفت و ميزان آشنايي مترجم با فرهنگ اسلامي در ترجمه، بسيار مؤثر است; براي نمونه در قرآن آمده است: وَ جَآءَ رَبُّكَ وَ الْمَلَكُ صَفًّا صَفًّا ;(فجر،22) كه ترجمه تحتاللفظي آن به اين مضمون است: ]در روز قيامت[ پروردگار تو و فرشتگان صف در صف ميآيند.; چنين ترجمهاي، مفاهيم زير را ناخودآگاه به ذهن خواننده ميآورد: اين كه خداوند داراي جسم است; صحنه قيامت، ميدان بزرگي است كه خدا در آن جا ميگيرد; خداوند وقتي ميآيد; يعني قبلاً آنجا نبوده است و ممكن است خداوند در جايي باشد و در جايي ديگر نباشد; و... در حالي كه چنين موجودي به يقين خدا نخواهد بود، زيرا نيازمند و محدود است و مخالف با نصّ آياتي است كه به صراحت خدا را بي نياز مطلق: وَ اللَّهُ هُوَ الْغَنِيُّ الْحَمِيدُ ;(فاطر،15) و محيط به تمام اشيا: أَلاَ َّ إِنَّهُو بِكُلِّ شَيْءٍ مُّحِيطُ ;(فصلت،54)و غير قابل ديدن لآتُدْرِكُهُ الاْ ئَبْصَـَرُ;(انعام،103) ميداند; از اين رو به طور معمول مترجمان در ترجمه آيه 22 فجر ميگويند: امر و فرمان پروردگارت ميآيد. بنابراين، تا اندازهاي اضافه كردن كلمات معترضه به عنوان توضيح در ترجمه قرآن، امري عادي است كه چارهاي از آن نيست; در عين حال، براي پاسخ كاملتر لازم است كه مورد پرسش خود را به طور دقيق بيان كنيد.